Mavi haşhaş, haşhaş bitkisi (Papaver somniferum) Gelincikler (Papaveraceae) familyasındandır. Bu bitki, oldukça sıcak iklimleri sever. Hindistan, Batı Asya ve Türkiye'de haşhaş ekimi yaygındır. Türkiye'de 40'ın üzerinde yabani haşhaş türü bulunmaktadır. Ege Bölgesi'nin kuzeydoğusunda, özellikle Denizli, Afyon, Kütahya, Burdur ve Isparta illerinde haşhaş ekimi yapılmaktadır. Haşhaş, killi fakat su tutmayan topraklarda iyi yetişir. Çorak ve rutubetli yerleri sevmez. Bitkinin kökleri çok derine inmediği için gevşek topraklarda tutunamaz.

Haşhaş bitkisinin yaprakları yumurta şekline benzer. Ucuna doğru sivri, tabanı kalp şeklini alarak gövdesini sarar. Kenar kısmı derin dişli olur. Yapraklar, mavimsi yeşil ya da grimsi yeşil renktedir. Yetiştiği yörelere göre boyutları 1,5 metreye kadar büyüyebilir. Yukarıya uzanırken çatallaşma yapar ve uzun bir sap üzerinde çiçek açıncaya kadar doğrulanır. Çiçeklerin renkleri ise mavimsi ve yeşildir. Tabana doğru kırmızımsı, iki tane kupa yarığı vardır. Çiçeği açınca bu yapraklar dökülür. Taç yapraklarının dört tanesi beyaz olup, pembemsi, eflatun ya da kan kırmızısı olabilir. Ortasında bir göbek ve çevresinde döllenme tozları vardır. Çiçekleri solarak döküldüğünde ortasındaki göbeği büyüyerek küre ya da fıçı biçimini alır. Kapsülleri beyaz süt renginde, bitki özü akıcı bir sıvı gibi bir gün sonraya esmerimsi yapışık bir maddeye dönüşür. Bu maddeye afyon (opium) denir.

Mavi haşhaş kapsüllerin çizilmesi sonucu elde edilir. Özellikle kapsül içinden çıkan haşhaş tohumları pasta, börek ve ekmek yapımında kullanılır. Haşhaş yağı ise yemeklerde ve sabun yapımında kullanılır.

Haşhaşın başı, yaprakları, tohumu ve tohumundan elde edilen yağı ile haşhaş başından elde edilen afyonu çeşitli şekillerde ve amaçlarda kullanılır. Haşhaş, tam olarak olgunlaşmadan toplanır ve içindeki tohumlar çıkarılarak hafif sıcaklıkta kurutulur. Daha sonra kurutulmuş mavi haşhaş başları suyla kaynatılır. Bu suyun ağrı kesici ve uyuşturucu özelliği vardır. Bu nedenle gargara yapılır, diş ağrılarına iyi gelir. Suyu içilerek vücudun çeşitli yerlerindeki ağrılara karşı kullanılır. Haşhaşın yaprakları, özellikle haricen merhem şeklinde ağrı kesici olarak kullanılır. Ağrı kesici, uyuşturucu ve keyif verici olarak kullanılır. Morfin etkisi olan bir ağrı kesicidir ve uyuşturucudur.

Afyonun içerdiği maddeler vücuda ciddi etkilerde bulunur. Afyon, öncelikle sinir sistemini etkileyerek ağrıları kesmesi yanı sıra zihni bulanıklaştırır. Konsantrasyonu ve karar verme yeteneğini azaltır. Uyuşukluk ve uyku yapar. Solunumu zayıflatır, kalp atışlarını yavaşlatır ve tansiyonu düşürür. Bağırsak hareketlerini yavaşlatarak kabızlığa neden olur. Cinsel isteği ve gücü azaltır. Ayrıca afyon bağımlılık yapabilir. Özellikle sürekli kullanımda organların çalışmasını bozar. Vücudu zayıflatır, vücut direncini ve hafızayı zayıflatır. Ruh sağlığını bozar. İçilerek kullanılması durumunda, özellikle küçük çocuklarda ölümle sonuçlanabilir. Zehirlenmelere yol açabileceği için tehlikelidir.